Prof Wentzel Coetzer, pastorale terapeut verbonde aan die Noordwes Universiteit, beklemtoon die negatiewe impak van vaping op die gesondheid van jongmense en gevolglik hul lewensgeluk en ‘n gesonde verhoudingslewe:

Wat eers as ‘n “veiliger” alternatief vir gewone sigarette bemark is, het vandag gegroei tot een van die mees kommerwekkende gesondheidsrisiko’s vir ons jongmense. E-sigarette of vaping is nie die onskuldige alternatief vir rook wat baie mense dink dit is nie – inteendeel, dit hou ernstige gevare in wat ons nie kan ignoreer nie.

Die Mikroskopiese Bedreiging

Die gevaar van vaping lê grootliks in iets wat ons nie kan sien nie: ultra-fyn toksiese molekules. Wanneer iemand vape, word ‘n magdom van hierdie klein deeltjies ingeasem wat maklik die longe en selfs die brein kan binnedring. Soos navorsers dit stel: “Hoe kleiner die deeltjie wat jy inasem, hoe groter is sy vermoë om inflammatoriese reaksies te veroorsaak en jou brein te beskadig.”

Hierdie klein molekules het ‘n veel groter vermoë tot inflammasie en skade aan die brein as wat die meeste mense besef. Dit is nie net ‘n longtoestand nie – dit raak jou hele liggaam, veral jou brein.

Die Verslawingsvlak: Vinniger as Jy Dink

Een van die mees skokkende aspekte van vaping is hoe vinnig dit verslawend raak. Die nikotien in e-sigarette word baie vinnig deur die bloedvate in die longe geabsorbeer. Binne ongeveer 10 sekondes nadat iemand ‘n trek geneem het, bereik die nikotien die brein – dit is vinniger as wat dit neem om hierdie sin te lees.

Sodra dit die brein bereik, kaap nikotien letterlik die brein se beloningstelsel. Dit koppel aan spesifieke reseptore wat lei tot die afskeiding van hoë dosisse van dopamien – die “goed-voel” senu-oordraer wat ons liggaam natuurlik produseer wanneer ons iets genietlik ervaar.

Die Dopamien-Val

Hier word dit werklik problematies. Hierdie kunsmatige dopamien-afskeiding kan 2 tot 10 keer hoër wees as wat die brein normaalweg afskei as ‘n natuurlike beloning, soos om jou gunsteling liedjie te hoor. Dit klink dalk aanvanklik wonderlik, maar die gevolge is rampspoedig.

Met verloop van tyd lei hierdie onnatuurlik hoë afskeidings tot ‘n afplatting van dopamien se effektiwiteit. Dit beteken dat die persoon ‘n al groter behoefte ontwikkel om meer en meer te gebruik ten einde dieselfde effek te ervaar – dit is wat ons die toleransiefaktor noem. Die brein raak basies gewoond aan hierdie hoë vlakke en verlang steeds meer.

Geestesgesondheidsprobleme: Meer as Net Verslawing

Die gevolge van vaping strek veel verder as net nikotienverslawing. Volgens navorsing hou e-sigarette ook ‘n groot risiko in betreffende geestesgesondheidsprobleme. ‘n Belangrike studie uit 2019 het bevind dat universiteitstudente wat e-sigarette gebruik het ‘n beduidend groter waarskynlikheid het om geestesgesondheidsprobleme te ontwikkel.

Hierdie probleme sluit in:

• ADD/ADHD
• Angsversteurings
• PTSD
• Probleme met dobbel
• Dwelmmisbruik

Dit wys dat vaping nie net ‘n “onskuldige gewoonte” is nie, maar ‘n poort kan wees na ernstiger probleme.

‘n Epidemie Onder Ons Jongmense

Die situasie in Amerika is besonder kommerwekkend en dien as ‘n waarskuwing vir ons. Die probleem met e-sigarette onder jongmense word tans as ‘n epidemie beskryf – en die syfers is skokkend.

In een verslag het 20% van hoërskoolkinders aangedui dat hulle die afgelope maand van ‘n e-sigaret gebruik gemaak het. Hierdie syfer was 50% hoër as in 2017, wat wys hoe vinnig hierdie probleem groei. Nog meer kommerwekkend is dat die ouderdom van kinders wat betrokke raak, al hoe jonger word.

Die Pad Vorentoe: Onderrig en Toerusting

Hierdie realiteit konfronteer ons met ‘n dringende behoefte. Rondom hierdie probleem sal daar besonder gefokus moet word op die onderrig en toerusting van jongmense met die nodige kennis en feite.

Ons kan nie langer aanvaar dat vaping ‘n “veiliger” alternatief is nie. Die wetenskaplike bewyse wys duidelik dat dit ‘n ernstige gesondheidsrisiko inhou wat ons jongmense se toekoms bedreig.

Die tyd het gekom om hierdie stille epidemie met die erns te hanteer wat dit verdien – deur eerlike gesprekke, deeglike onderrig en die nodige ondersteuning aan diegene wat reeds vasgevang is in hierdie gevaarsiklus. Slegs deur kennis en begrip kan ons ons jongmense help om ingeligte besluite te neem oor hulle gesondheid en toekoms.

FixLocal is ’n webblad en WhatsApp-diens wat jou help om probleme in jou buurt aan te meld – dinge soos slaggate, stukkende straatligte, riool wat lek of vullis wat nie verwyder word nie. Dit wys jou ook hoe om jou plaaslike regering (munisipaliteit) verantwoordbaar te hou as hulle nie hulle werk doen nie.

Hoe werk FixLocal?

1. Sien iets? Meld dit aan.
   FixLocal wys jou presies waar en hoe om ’n probleem in jou buurt aan te meld. Jy kry ook hulp om die regte mense in jou munisipaliteit te kontak.
2. Nog niks gebeur nie? Jy kan dit opvolg.
   As niemand terugkom na jou eerste klag nie, help FixLocal jou om die probleem hoër op te vat – byvoorbeeld na jou wyksraadslid. Jy leer ook hoe om ander mense in jou buurt saam te kry om aksie te vat, sonder om baklei te maak.
3. Self regmaak – as dit veilig is.
   As niks werk nie, wys FixLocal hoe mense soms self klein probleme kan oplos – wettig en veilig. Jy kry ook idees oor hoe om die media se aandag te kry sodat die owerhede begin luister.

Ware stories van regmaak

• Melville, Johannesburg: Mense in die buurt het saam met ’n organisasie gewerk en slaggate is binne ’n paar dae reggemaak.
• Mpophomeni, KwaZulu-Natal: Jong mense het begin help om rioolprobleme op te spoor – dit het gehelp dat meer as 100 lekkasies reggemaak is.
• Makers Valley, Johannesburg: Die gemeenskap het parke en strate skoongemaak en dit weer ’n lekker plek gemaak vir almal.

Hoe jy FixLocal kan gebruik

• Webwerf: Gaan na www.fixlocal.org.za
• WhatsApp: Stuur ’n boodskap na 060 611 1111 – jy kry vinnig hulp.
• App: ’n FixLocal-app is oppad om dinge nog makliker te maak.

Jy kan ’n verskil maak

FixLocal werk al in 18 dorpe en stede in Suid-Afrika, onder meer Nelson Mandelabaai en Buffalo City. Nog word gereeld bygewerk. Jy hoef nie ’n politikus te wees om iets te verander nie – enige iemand kan begin. Gebruik FixLocal, kry jou vriende en familie betrokke, en help om jou buurt ’n beter plek te maak.

Ds Maartjie van der Westhuizen is onder-voorsitter van die Algemene Sinodale Moderamen

Die NG Kerk word te dikwels gereduseer tot slegs die besluite van die Algemene Sinode (AS) of tot omstrede teologiese debatte, skryf Maartje van der Westhuizen, assessor van die NG Kerk se algemene sinode.

Terwyl die mees kritiese stemme die openbare gesprek oorheers, bestaan daar ’n hartklop wat die NG Kerk al dekades lank dra, meestal onhoorbaar te midde van omstrede debatte en opspraakwekkende media-opskrifte. Dié hartklop verteenwoordig die oorweldigende meerderheid van NG lidmate wat stilweg en toegewyd besig is om hul geloof prakties uit te leef sonder fanfare of opslae.

Die ware gesig van ons kerk word nie weerspieël in die vergaderings of debatte nie, maar in die gemeentes waar

duisende Suid-Afrikaners elke Sondag oor die land heen byeenkom. Hier word geloof gevoed, gemeenskap gebou en hande uitgesteek na ander wat swaarkry.

Die ware gesig van die NG Kerk is ook te sien in die lidmate wat kos vir jongeres berei, skuilings vir haweloses bou, eensames en uitgeworpenes omarm, en in die ongesiene dienswerk wat weekliks plaasvind.

Die sinode is daarvan bewus dat sommige gemeentes wel nié dieselfde rustigheid ervaar nie en dit steeds oorweeg om hul band met die NG Kerk te verbreek. Die redes is uiteenlopend:

Sommige gemeentes het onder leiding van ’n leraar of leraars al jare lank ’n ander identiteit en spiritualiteit begin ontwikkel en kom nou maar net by ’n keerpunt; en
Sommige gemeentes het spesifiek oor die selfdegeslag-debat gevoel die sinode moet ʼn duideliker ja- of nee-standpunt inneem, in plaas van die pastorale weg wat gekies is.
Laasgenoemde is ’n kwessie wat nou op outonome gemeentevlak gehanteer word en daarom reeds groter rustigheid gebring het. As jy met die oorgrote meerderheid van dominees praat, aanvaar hulle die ruimte wat die Kerk gemaak het.

Oorspronklik gepubliseer op Netwerk24, 11 Mei 2025.

Lidmate kan inligting vra

Sommige gemeentes werk gewoon met voorveronderstellings van sinodebesluite en ontwikkel op grond van waninligting ʼn weerstand. Dit terwyl die sinode niks en niemand anders is as verteenwoordigers van die nege sinodes nie – dis nie ’n ander entiteit nie, maar ’n afvaardiging uit eie geledere.

Ongelukkig kan sommige nie die verskeidenheid van denke in een Kerk verdra nie. Hulle is nie verdraagsaam vir diversiteit wat die eenheid verryk en verdiep nie.

Ons glo die beste weg is langs voortdurende gesprek, soeke na wedersydse begrip en om daardeur saam nuwe insigte te bereik. Kom ons bid en besin saam eerder as om mekaar verdag te maak en afsplitsing te dryf.

Pas aan by veranderde tye

Die NG Kerk het bewys dat hy by veranderende tye kan aanpas. Liturgiese vernuwing het plaasgevind, met ’n groot verskeidenheid van aanbiddingstyle wat nou in gemeentes oor die land heen te vinde is. Gemeentes het hul eie unieke identiteit ontwikkel om by hul plaaslike konteks aan te pas. Die eens homogene NG Kerk het ’n ryk diversiteit van uitdrukkings van geloof ontwikkel – steeds verenig in kernwaardes en belydenis, maar met ruimte vir verskillende benaderings.

Maartje
Een van die mees betekenisvolle ontwikkelinge in die Kerk is die diversifisering van leierskap. Meer vroue en jonger mense neem nou leiersposte in, wat nuwe perspektiewe en nuwe energie na die Kerk bring. Dié doelbewuste proses van bemagtiging en diversiteit verryk die Kerk se bediening en maak hom meer verteenwoordigend van die breër samelewing.

Die NG Kerk se betrokkenheid by gemeenskapsprojekte en die praktiese uitlewing van geloof het in die afgelope twee dekades merkbaar versterk.

Programme soos “In pas met die Lewende God” help gemeentes met kultuurskuiwe en praktyke om dieper betrokke te raak by hul omliggende gemeenskappe.

Sedert 2015 het die Kerk veral begin fokus op vroeëkinderontwikkeling as ’n sistemiese ingryping om armoede en ongelykheid aan te pak.

In die Wes-Kaap het ’n dinamiese vennootskap tussen die NG Kerk, die Verenigende Gereformeerde Kerk en die maatskaplike diensorganisasie Badisa gelei tot die Little Seeds-program, wat gemeentes help om aktief betrokke te raak by vroeëkinderontwikkeling.

Die NG Kerk het merkwaardige vordering gemaak in die herstel van ekumeniese verhoudings ná die apartheidsera. In 2017 is die Kerk weer tot die Wêreldraad van Kerke toegelaat en in 2018 het hy lid geword van die Church Unity Commission in Suid-Afrika.

Hierdie stappe verteenwoordig ’n belangrike skuif na versoening en samewerking met die breër Christelike gemeenskap. NG Kerk-leiers was deel van die Suid-Afrikaanse Raad van Kerke se onlangse besoek aan pres. Cyril Ramaphosa en ander regeringslede. Padlangs is gepraat oor brandpunte soos korrupsie, misdaad en dienslewering.

’n Besondere ontwikkeling was die verdieping van vennootskappe met kerklik geaffilieerde maatskaplike diensorganisasies. In 2019 het 12 sulke organisasies (die Christelike Maatskaplike Diensteraad-forum) ’n memorandum aan die sinode voorgelê waarin hulle hul verbintenis tot die NG Kerk herbevestig het. Dié versterkte band het in 2025 gelei tot ’n konkrete samewerking waar die sinode administratiewe ondersteuning aan die forum bied.

Fokus meer op gemeentes
Dis hierdie hartklop – saamgestel uit duisende lidmate, honderde gemeentes en ontelbare dade van omgee – wat die NG Kerk dra en steeds relevant maak in ’n veranderende Suid-Afrika. Die energie wat daaruit spruit, maak ons opgewonde.

My slotsom is dus dat die fokus meer op die plaaslike gemeente en minder op die sinode moet wees.

Die dinamika van kerkwees lê in die heilsaamheid van plaaslike betrokkenheid en die uitleef van geloof.

Die amptelike nuusblad van die NG Kerk, Kerkbode, vertel week ná week die stories van gemeentes wat floreer, gefokus op hul identiteit en roeping in die plaaslike konteks.

Die tydskrif LIG deel deurlopend die getuienisse van gewone mense, gelowiges regdeur die Kerk, wie se lewe deur God aangeraak is, daagliks verander word en lewens lei in diens van God en hul medemens.

Gemeentes se Facebook-platforms vertel die stories van uitreik, verhoudings oor grense heen, diensbaarheid, groei, geloof, voorbidding, wonderwerke – alles wat dui op ’n aktiewe en gesonde Kerk – daar waar die fokus op God en hul medemens en die bewaring van die skepping is.

Gefokuste bedienings getuig van dialoog, onwaarskynlike mense wie se paaie kruis en die mooiste getuienisse na vore kom, mense wat laat in hul lewe ’n roeping ervaar en ’n tweede loopbaan van bediening volg, voltooi en diensbaar raak – ook as diensleraar, predikers, beraders, jeugbedienaars en ander spesialisbedieningsgebiede.

Jesus staan sentraal en sinodes en gemeentes is besig om die goeie nuus van Jesus te verkondig en uit te leef.

Te midde van ’n gepolariseerde samelewing, waarin ekstreme standpunte dikwels die meeste aandag trek, verteenwoordig die NG Kerk ’n standvastige ewewig – nie omdat dit probeer om almal tevrede te stel nie, maar omdat dit erns maak met die kompleksiteit van geloof en lewe in die 21ste eeu.

’n Stille fokus moet nie verwar word met onaktiwiteit of irrelevansie nie. Inteendeel, dit verteenwoordig die bedaarde volharding van ’n Kerk wat steeds daagliks ’n impak maak in gemeenskappe oor Suid-Afrika heen.

Die NG Kerk bly standvastig, nie as ’n kompromie nie, maar as ’n getuienis van ’n geloof wat diep gewortel en wyd vertakkend is.

Wat hou die toekoms in vir klein gemeentes wat al hoe kleiner word en met groot uitdagings soos finansies, leierskap en instandhouding worstel?

In ’n treffende bydrae op RSG se Binnekamer vertel ds. Francois Retief van die Oostelike Sinode se werkswinkels en gesprekke wat nuwe hoop bring. Die fokus val op identiteit, roeping, bediening en gemeenskapsbetrokkenheid – met inspirerende stories uit plekke soos Badplaas en Blinkpan.

Luister gerus na die klankopname of lees die volledige teks en ontdek hoe God steeds groot dinge deur klein gemeentes doen.

FW De Klerk-Stigting: Menseregteverslag oor Suid-Afrika – 2025

Die onlangse verslag oor menseregte in Suid-Afrika, vrygestel deur die FW de Klerk Stigting, bied ‘n omvattende ontleding van die huidige menseregtesituasie in die land. Dit beklemtoon verskeie kritieke kwessies, insluitend sosio-ekonomiese regte, geslagsgebaseerde geweld, xenofobie en die regte van gemarginaliseerde gemeenskappe.

Hier is ‘n kort opsomming van die inhoud van die verslag:

1. Sosio-ekonomiese Regte

Suid-Afrika worstel steeds met aansienlike sosio-ekonomiese uitdagings wat die verwesenliking van fundamentele menseregte belemmer:

• Toegang tot Water en Sanitasie: Daar is ‘n afname in toegang tot skoon en veilige drinkwater. Baie gemeenskappe, veral in landelike gebiede, het nie voldoende sanitasiegeriewe nie, wat gesondheidsgevare inhou en die waardigheid van inwoners ondermyn.
• Gesondheidsorg: Die gesondheidstelsel ervaar verskeie uitdagings, insluitend ‘n tekort aan hulpbronne en swak administrasie. Vlugtelinge en migrante sukkel dikwels om toegang tot primêre gesondheidsorg te kry, wat hul kwesbaarheid vererger.
• Onderwys: Die Departement van Basiese Onderwys sukkel om onveilige putlatrines in skole uit te skakel, wat ‘n beduidende risiko vir leerders inhou. Verder het geletterdheidsvlakke onder Graad 4-leerders afgeneem, wat wys op sistemiese probleme in die onderwysstelsel.

2. Geslagsgebaseerde Geweld (GBV)

Geslagsgebaseerde geweld bly ‘n ernstige probleem:

• Voorkoms: Suid-Afrika ervaar steeds hoë vlakke van vrouemoord en seksuele geweld. Tussen April en Junie 2023 is 6,228 moorde aangeteken—’n gemiddeld van 68 per dag—waarvan 1,188 slagoffers vroue en kinders was.
• Strafloosheid: Misdadigers van geslagsgebaseerde geweld geniet dikwels straffeloosheid as gevolg van gebrekkige ondersoeke en swak vervolgingsprosesse.

3. Xenofobie en Behandeling van Migrante

Xenofobiese sentimente en dade bly ‘n ernstige uitdaging:

• Geweld en Diskriminasie: Migrante en vlugtelinge word gereeld blootgestel aan geweld, diskriminasie en uitsluiting van noodsaaklike dienste, wat hul sosiale en ekonomiese marginalisering vererger.
• Wetgewing en Handhawing: Daar is kommer oor die toepassing van immigrasiewette en die behandeling van ongedokumenteerde migrante, wat dikwels tot menseregteskendings lei.

4. Regte van Gemarginaliseerde Gemeenskappe

Sekere gemeenskappe ondervind voortgesette sistemiese uitdagings:

• LGBTQ+ Regte: Ten spyte van wetlike beskerming, ervaar LGBTQ+-individue steeds diskriminasie en geweld. Onlangse aanvalle op LGBTQ+-mense, insluitend ‘n moord op ‘n transvrou, het die kwessie verder in die kollig geplaas.
• Informele Nedersettings: Inwoners van informele nedersettings, soos die eKhenana-kommune in Durban, ervaar dreigende uitsettings, ‘n gebrek aan basiese dienste en politieke onderdrukking. Gemeenskapsleiers is selfs geteiken en vermoor.

5. Omgewingsregte

Die reg op ‘n gesonde omgewing word toenemend bedreig:

• Klimaatsverandering: Suid-Afrika is kwesbaar vir die impak van klimaatsverandering, wat landbou, waterbronne en bestaansmiddele raak. Gemarginaliseerde gemeenskappe word die ergste geraak, wat bestaande ongelykhede vererger.
• Besoedeling: Industriële aktiwiteite dra by tot lug- en waterbesoedeling, wat die gesondheid van omliggende gemeenskappe benadeel. Strenger wetstoepassing is nodig om hierdie probleme aan te spreek.

6. Regstaat en Rekenskap

Die handhawing van die regstaat is noodsaaklik vir die beskerming van menseregte:

• Korrupsie: Korrupsie in openbare instellings ondermyn dienslewering en openbare vertroue. Pogings om korrupsie te bekamp is aan die gang, maar vereis groter politieke wil en hulpbronne.
• Polisiegedrag: Daar is verskeie berigte oor polisiegeweld en onwettige aanrandings, insluitend die gebruik van buitensporige krag en marteling, wat die openbare vertroue ondermyn en grondwetlike regte skend.

7. Positiewe Ontwikkelings

Ten spyte van uitdagings, is daar ook enkele positiewe vordering:

• Wetswysigings: Die regering het nuwe wetgewing ingestel om menseregte te versterk, insluitend wette teen geslagsgebaseerde geweld en haatmisdade.
• Burgerlike Samelewing: ‘n Aktiewe burgerlike samelewing speel ‘n belangrike rol in die bevordering van menseregte, deur die regering aanspreeklik te hou en dienste aan gemarginaliseerde gemeenskappe te lewer.

8. Aanbevelings

Om hierdie menseregte-uitdagings aan te spreek, beveel die verslag die volgende aan:

• Versterking van Instellings: Die vermoë en onafhanklikheid van menseregte-instansies moet verbeter word sodat hulle sonder politieke inmenging kan funksioneer.
• Publieke Bewustheid: Omvattende opvoedingsveldtogte moet geloods word om menseregte, verdraagsaamheid en sosiale samehorigheid te bevorder.
• Internasionale Samewerking: Suid-Afrika moet nouer saamwerk met internasionale menseregte-liggame om beste praktyke te deel en hulp te kry in die aanpak van sistemiese uitdagings.

Gevolgtrekking

Die verslag beklemtoon die veelsydige menseregtekonflikte in Suid-Afrika. Hoewel daar vooruitgang in sekere areas is, is volgehoue pogings nodig van die regering, burgerlike samelewing en internasionale vennote om menseregte vir alle Suid-Afrikaners te verseker.

In Tarkastad, ‘n klein Oos-Kaapse dorpie, het ‘n groep voormalige gevangenes en werklose mense saamgespan met ‘n gedeelde droom om ‘n beter toekoms vir hulself en hul gemeenskap te skep.

Baie jong mense in die gemeenskap was werkloos, en Xolisa Mandyoli, 40, het voorgestel dat hulle ‘n boerdery-koöperasie begin. Nege ander, insluitend agt wat al tronkstraf uitgedien het, het sy idee ondersteun.

Hulle het nie hulpbronne gehad nie en het deur die gemeenskap beweeg om vir mis en gereedskap soos grawe en pikke te vra sodat hulle die grond kon bewerk.

Mandyoli het sy pa, Bongani Pawuleni, wat vroeër die grond by Nobubele Laerskool bewerk het, gevra of hulle toestemming kon kry om gewasse te plant op ‘n stuk grond wat al lank leeg lê.

Vandag verkoop hul Akum Amandla Wam Koöperasie groente soos mielies, botterskorsies, groenrissies en tamaties aan die gemeenskap.

Mandyoli, wat as ‘n taxibestuurder gewerk het totdat hy gearresteer is en tronkstraf vir roof en poging tot verkragting uitgedien het, sê die inisiatief was ‘n keerpunt in hul lewens. “Na my vrylating het ek huis toe gegaan en gesien my maats sit net rond by drinkplekke en doen niks met hul lewens nie. Sommige van hulle was ook in die tronk. Sommige het matriek geslaag en niks daarmee gemaak nie.

“Ek wou ‘n vars begin hê, so toe ek sien die skool se grond word nie gebruik nie, het ek met hulle gepraat en ons het besluit om hierdie inisiatief te begin. In die gemeenskap plant meeste mense nie meer tuine nie. Ons het dit gesien as ‘n kans om ons eie lewens te verbeter en terselfdertyd die gemeenskap te help,” sê Mandyoli.

Hy het van hul skape en bokke verkoop om die projek te finansier. “As ons saamwerk, kan ons lewens verander. Ons ouers het die grond bewerk en ons het by hulle geleer. Ons het die skool se tuin uitgebrei en het nou omtrent 4 hektaar grond wat ons gebruik. Ons droom is om meer grond te hê en ons produksie uit te brei, maar ons het ook finansiële ondersteuning nodig.

“Ons wil skole in die area van groente voorsien en meer werksgeleenthede skep. Omdat ons gemeenskap swaarkry, gee ons ook terug aan verskeie sentrums,” sê hy.

Mphumzi Ngetu, 30, het sy universiteitsopleiding gelos weens geldprobleme, en toe die inisiatief begin, het hy dadelik aangesluit. Dit help ons ouer mense en hou ons ook van die strate af.

“Ek het Mandyoli een dag in die tuin gesien en gevra of ek kan help. Ek het vir hom gesê ek het niks om te gee behalwe my krag en arbeid nie. Die winkels hier om ons verkoop nie vars groente en vrugte nie, so daar is altyd ‘n mark daarvoor. My lewe het verander sedert ek aangesluit het. Nou het ek iets om te doen en ek kan kos op die tafel sit. Ek studeer tans publieke bestuur en ek hoop dit sal tot die besigheid bydra.

“Elke dag is ons in die tuin besig om meer groente te plant of onkruid te verwyder. Dit is wonderlik hoe positief mense op ons reageer,” sê Ngetu.

Luthobile Mayedwa, ‘n inwoner, is ‘n lojale kliënt van die koöperasie.

“Hulle is mal oor hul werk en die produkte is van goeie gehalte en vars. Ek het onlangs mielies by hulle gekoop. Ek leen ook vir hulle gereedskap sodat hulle kan voortgaan met hul werk. Party van hulle het nie eens ordentlike werkklere of stewels nie, maar hulle toewyding is inspirerend. Ek het gedink hulle maak ‘n grap toe hulle begin het,” sê hy.

Die departement van landbou het belowe om die groep te ondersteun, insluitend om hulle te help om die koöperasie te registreer en te bemagtig.

MEC Nonceba Kontsiwe, wat die inisiatief onlangs besoek het, sê sy is opgewonde om die groep te sien boer. “Ek glo hulle is gerehabiliteer terwyl hulle in die korrektiewe dienste was. Ons sal hulle help om finansiering te kry. Ons wil hê hul area moet uitbrei. Ons het hierdie finansiële jaar ‘n verbintenis gemaak om boerdery in skole en huise aan te moedig om armoede te beveg,” sê sy.

Skoolhoof Feziwe Gxothiwe sê die tuin het ook ‘n positiewe impak op die skool gehad.

Gepubliseer in die Daily Dispatch, 18 Maart 2025

Volgens ‘n nuwe verslag oor die geestestoestand van die wêreld in 2024, het Tanzanië die beste geestesgesondheidstellings ter wêreld.

Sapien Labs, ‘n organisasie wat op geestesgesondheidstudies fokus, het bevind dat jong volwasse Afrikane ‘n sterker geestelike veerkragtigheid toon in vergelyking met hul eweknieë in hoë-inkomstelande. In hierdie lande het jong mense se geestesgesondheid sedert die Covid-19-pandemie drasties verswak.

Hierdie afname wêreldwyd word gekenmerk deur ‘n verswakking in mense se vermoë om hul gedagtes en emosies te beheer en te reguleer, asook om gesonde verhoudings met ander te vorm en te handhaaf.

Die navorsers het meer as een miljoen mense van internet-toeganklike bevolkings in 76 lande en op alle kontinente ontleed. Die bevindings toon ‘n kommerwekkende prentjie vir mense tussen 18 en 34 jaar in Westerse lande. Die afname in geestesgesondheid is aansienlik minder in verskeie Afrika-lande, met Tanzanië wat nie net die hoogste in Afrika nie, maar ook wêreldwyd, presteer.

Jonger volwassenes in Nigerië en Kenia toon ook beter geestesgesondheid, met ‘n Geestesgesondheidskwosiënt (MHQ) bo 60 vir Nigerië en tussen 50-60 vir Kenia – wat beter is as baie Westerse lande.

Suid-Afrika is die enigste Afrikaland in die opname waarvan die geestesgesondheidstellings meer met die Weste ooreenstem. Jongmense in Suid-Afrika het ‘n MHQ-telling tussen 30-40, wat laag is, maar steeds hoër as swak presterende lande soos die Verenigde Koninkryk, Oekraïne en Nieu-Seeland.

Terwyl ouer volwassenes regoor die wêreld steeds beter vaar, toon jonger mense ‘n algehele afname in geestesgesondheid.

---

Waaroor Gaan die Verslag?

Hierdie verslag meet nie geluk nie, en dit monitor ook nie spesifiek angs en depressie nie. Dit gebruik die Mind Health Quotient (MHQ) om alle aspekte van geestelike funksionering – emosioneel, sosiaal en kognitief – te meet.

Die bevindings toon dat, terwyl ouer volwassenes redelik goed aanpas, ‘n groot persentasie jong volwassenes ernstige funksionele probleme of nood ervaar. Dit gaan nie net oor ‘n afname in geluk nie, maar oor die kern geestelike funksionering wat nodig is om die lewe se uitdagings te hanteer en produktief te wees.

Die afname in geestesgesondheid onder jongmense word verbind met verskeie faktore, waaronder:

• Swakker sosiale bande
• Vroeë blootstelling aan slimfone
• Hoër inname van ultra-verwerkte kosse
• Groter blootstelling aan omgewingsgifstowwe

Jonger generasies het minder noue vriendskappe, spandeer meer tyd aanlyn en volg eetgewoontes wat emosionele onstabiliteit en kognitiewe uitdagings veroorsaak. Hierdie kombinasie van faktore het ‘n wêreldwye krisis veroorsaak wat steeds vererger.

---

‘n Unieke Kans vir Afrika

Tara Thiagarajan, stigter en hoofwetenskaplike by Sapien Labs, sê dat Afrika ‘n unieke voordeel in jeug-geestesgesondheid het – ‘n bate wat beskerm moet word namate die kontinent vinnig tegnologies en ekonomies ontwikkel.

Afrika se jong bevolking gaan ‘n belangrike rol in die globale ekonomie speel in die komende dekades. Daarom moet regerings proaktiewe stappe neem om te verseker dat verstedeliking, digitale vooruitgang en veranderende lewenstyle nie die geestelike veerkragtigheid van jongmense ondermyn nie.

Volgens die verslag vaar ouer bevolkings wêreldwyd oor die algemeen goed met ‘n gemiddelde MHQ van 100 vir mense ouer as 55 jaar. Sommige lande in Afrika, Sentraal- en Suid-Amerika, Suidoos-Asië, asook Israel en die Verenigde Arabiese Emirate het selfs hoër gemiddeldes. Nigerië presteer uitstekend met ‘n MHQ van bo 110, terwyl Kenia in die 100-110-reeks is.

Daarteenoor is die gemiddelde MHQ vir jonger volwassenes onder 35 jaar net 38 wêreldwyd – meer as 60 punte laer as dié van mense ouer as 55.

Baie jonger mense sukkel om die lewe te hanteer, en 41% word as “in nood” of “sukkelend” geklassifiseer. Dit beteken dat hulle vyf of meer geestelike nood-simptome het wat hul vermoë om hul lewens te bestuur en produktief te funksioneer, ernstig belemmer.

In slegs 15 uit 79 lande is die gemiddelde MHQ vir jonger volwassenes bo 50, en net een land – Tanzanië – het ‘n gemiddelde MHQ van meer as 65, wat steeds laer is as die swakste telling onder mense ouer as 55.

---

Waarom Presteer Afrika se Jeug Beter?

Volgens die verslag kan sterker gemeenskaps- en familiebande, latere blootstelling aan slimfone en meer persoonlike sosiale interaksie tot die hoër geestesgesondheidstellings bydra.

Hierdie faktore help om emosionele veerkragtigheid te bou, maar hulle het oor die afgelope dekade in hoë-inkomstelande afgeneem. Digitale konnektiwiteit en individualisme het in baie van hierdie lande tradisionele sosiale strukture vervang.

Tog waarsku navorsers dat as Afrika dieselfde tegnologiese en stedelike patrone volg sonder om maatreëls te tref, die voordele wat tans Afrikaanse jeug onderskei, kan verdwyn en ‘n afname in geestesgesondheid op die vasteland kan veroorsaak.

---

Wat Lê Voor?

Thiagarajan sê die verslag wys op ‘n groeiende generasiegaping in geestesgesondheid.

Terwyl ouer volwassenes (55+) steeds floreer, ervaar jonger generasies ongekende vlakke van nood.

“As die ouer generasie die arbeidsmag verlaat, gaan ons ‘n nuwe arbeidsmag hê wat sukkel om die druk van die daaglikse lewe te hanteer. Dit sal minder produktiwiteit, meer afwesigheid, minder samewerking, hoër vlakke van angs en moontlik selfs meer geweld in die samelewing tot gevolg hê.”

Vir Afrika is dit sowel ‘n geleentheid as ‘n uitdaging.

Afrika kan leer uit globale tendense en nou reeds optree om sy jeug se geestelike veerkragtigheid te beskerm.

Afrikaanse lande moet maniere vind om vroeë blootstelling aan slimfone, ultra-verwerkte diëte en omgewingsgifstowwe te beperk.

Namate die vasteland ontwikkel, moet leiers en gemeenskappe sterk sosiale en kulturele bande aanmoedig – dieselfde faktore wat jong Afrikane tot dusver beskerm het.

Verder moet ons dink aan maniere waarop jong mense op die vasteland hul veerkragtigheid kan versterk en hul volle potensiaal kan bereik.

Inleidende opmerking: die wyse waarop die vrou in die NG Kerk in die amp van predikant tereg kom, is ‘n merkwaardige verhaal met baie positiewe gevolge vir die kerk. Tog gaan dit dikwels met spanning gepaard, wat miskien beter verstaan kan word teen die agtergrond van ‘n vroeëre “amp”, dié van predikantsvrou. Hierdie nuwe publikasie, en die resensie van prof Scot McKnight, help ons hieroor nadink.

‘n Resensie van prof Scot McKnight:
Beth Allison Barr, Becoming the Pastor’s Wife: How Marriage Replaced Ordination as a Woman’s Path to Ministry (Grand Rapids: Brazos, 2025).

Hierdie boek, Becoming the Pastor’s Wife, is ‘n juweel. Die boek gaan nie soveel oor haar verhaal nie, maar die inleiding vertel ons van haar verhaal. Hier gaan ons:

Na ‘n bespreking van slegs ‘n paar van die magdom boeke oor die predikantsvrou in die Amerikaanse evangeliese en fundamentalistiese kerke, sowel as in Afrika-Amerikaanse kerke, wat sy en haar assistente gelees het ter voorbereiding van hierdie boek, skryf Barr:

Hierdie tendense en volgehoue houdings beteken dat die predikant se rol doelbewus ‘n twee-persoon-werk is waarin slegs een persoon ‘n salaris, titel en amptelike posisie ontvang. Vir ‘n predikantsvrou, veral een in die Amerikaanse evangeliese tradisie, veronderstel die aard van haar man se roeping haar ondersteunende en onbetaalde arbeid. Hy kan dit letterlik nie sonder haar doen nie…

Behalwe dat bediening nie net ‘n werk is nie./Dit word beskou as ‘n roeping./’n Roeping deur God om ‘n predikant te wees./’n Roeping deur God om ‘n predikant se vrou te wees./’n Roeping deur God om in die bediening in te trou, nie net om met ‘n predikant te trou nie./Sien jy die verskil? … Dit is omdat die roeping van die man die roeping van die vrou insluit.

Beth Barr skryf: “Ek het my keuse gemaak om ‘n predikantsvrou te word met oë wawyd oop./Ek het my keuse gemaak om by my man aan te sluit in die bediening./Ek het nooit daardie keuse berou nie. … Ek het geen berou oor my lewe as ‘n predikantsvrou nie./Maar dit beteken nie dat ek nie berou het nie.”

Die predikantsvrou-rol is nie ‘n historiese rol nie, en haar eerste hoofstuk word “Waar is Petrus se Vrou?” genoem. (Skerpsinnig, miskien met ‘n bietjie parmantigheid, maar ‘n goeie vraag.)

Anders as ander gesaghebbende rolle in kerkgeskiedenis, is die rol van predikantsvrou nie gebaseer op leierskapsvaardighede, kerklike amp of geestelike gawes nie. Dit is ‘n rol gebaseer op ‘n menslike verhouding – die huwelik. Die roeping van ‘n man veronderstel die roeping van sy vrou. Terwyl sommige vroue wat met predikante trou ‘n roeping tot voltydse bediening voel (soos ek), voel ander vroue dit nie. Tog is die algemene parameters dikwels dieselfde. Sy sal die bulletin doen, klavier speel, Sondagskool vir kinders gee, vakansie-Bybelskool organiseer, die gemeenskapskomitee lei, miskien selfs die preekstoel deel, en – altyd – optree soos daar van haar verwag word.

‘n Mens kan nie die Suidelike Baptistekerke (SBK) vermy as dit kom by die kerklike kultuur wat geboorte gee aan die predikantsvrou-rol nie. “Op dieselfde manier, om die predikantsvrou-rol binne Amerikaanse evangelikalisme ten volle te verstaan, moet ons ‘ons blik werp’ op die konserwatiewe wit kultuur van die SBK.”

Hier is ‘n belangrike tema in hierdie boek, en dit is die rede waarom ek so baie van hierdie boek hou: “Die rol van ‘n predikantsvrou is in die Hervormingsera gebore, maar dit was eers in die tweede helfte van die twintigste eeu dat dit verhef is tot die hoogste roeping vir baie Protestantse vroue, wat in belangrikheid toegeneem het namate meer onafhanklik gesaghebbende rolle vir vroue afgeneem het.”

Daar is dit: soos meer gesaghebbende rolle (soos prediking, onderrig, senior-predikantskap, predikantskap [en nie net die bestuur of leiding van kinderbedienings nie]) afgeneem het, het die rol van ‘n predikantsvrou die hoogtepunt geword vir daardie vroue wat ‘n roeping na die kerk en sy bedienings gevoel het. “Terwyl mense heftig gedebatteer het oor vroulike ordinasie, het historici en leke-leiers die verband tussen die afname van vroulike ordinasie en die gepaardgaande opkoms van die predikantsvrou-rol oor die hoof gesien.”

Let asseblief op: “die afname van vroulike ordinasie.”

Dus,

Die rol van predikantsvrou het bedieningsgeleenthede vir vroue gemagtig. Dit het maniere gebied vir vroue om leierskap uit te oefen. Dit het die geestelike betekenis van vroue se rolle as eggenotes en moeders gelegitimeer./Maar wat as die rol van ‘n predikantsvrou ook teen ‘n koste vir vroue gekom het?/Wat as dit, selfs terwyl dit geleenthede vir vroue in die plaaslike kerk gemagtig het, terselfdertyd vroue se onafhanklike leierskap ontmagtig het, veral binne die wit evangeliese beweging?

Sy vertel ‘n kort anekdote: “Soos een jong vrou onlangs vir my gesê het, ‘Toe ek vir my jeugpredikant gesê het ek voel geroep tot die bediening, het hy gesê dit beteken ek sal met ‘n predikant trou’.”

Dis die punt.

Die #Imagine Experience is ‘n nasionale jeugbeweging wat instrumenteel is om jong denke regoor Suid-Afrika te vorm. Elke jaar bied ons dinamiese naweek byeenkomste aan wat ontwerp is om die verbeelding van tieners aan te wakker en hulle toe te rus met praktiese hulpmiddels om betekenisvolle bydraes tot hul gemeentes en gemeenskappe te maak.

‘n Fokus area bly om tieners te help verstaan wat hulle kan wees as hulle identiteit in Christus gevind word. Ons glo steeds dat God dinge kan doen wat hoër en ver bo alles is wat ons kan droom of hoop. (Ef 3:20)

Ons missie is diep gewortel in:

1. Transformasie: Inspireer tieners om ‘n beter toekoms voor te stel en aktief daaraan te werk.
2. Diversiteit en Eenheid: Oorbrug gapings oor rasse-, kulturele en sosio-ekonomiese skeidings deur jongmense van uiteenlopende agtergronde bymekaar te bring.
3. Bemagtiging: Die verskaffing van praktiese werkswinkels en vaardigheidsbousessies wat tieners voorberei vir werklike uitdagings en geleenthede.

4-6 April 2025
Oos Kaap – Jeffreysbaai, Jeffreysbaai Karavaan Park
Wes Kaap – Bredasdorp, Bredasdorp Park
Vrystaat – Bothaville, Nampo Park

Wat en wie?

1. Gemeentes dwarsoor Suid-Afrika bring groepe tieners met hulle leiers.
2. Tieners van diverse agtergronde, tale en denominasies word almal verwelkom.
3. Almal kamp in tente – seuns en meisies in aparte areas, maar saam met hulle gemeenteleiers.
4. Etes word voorsien.

Tye?

1. Registrasie open 8:00 op 4 April. Kamp word heel oggend opgeslaan. Middagete op eie koste by stalletjies.
2. Leierstoerusting om 13:00 / 14:00 / 15:00
3. Die program begin Vrydag 16:00
4. Die program eindig Sondag11:00 (vertrektyd 12:00)
   Hoe?
5. ‘n Naweek van groei en viering wat tieners se geloof in Jesus, asook hulle roeping om ‘n verskil te maak, wil versterk.
6. Sessies met lof en aanbidding, sprekers, gebedstasies en groeptyd asook werkswinkels en hope pret!

Koste?

1. Oos Kaap = R 650-00 (tieners, leiers of vrywilligers)
2. Wes Kaap en Vrystaat = R750 per kaartjie
3. Gesels met ons as finansies ‘n uitdaging is.

Registrasie?

1. Gemeentes wat tieners wil bring, registreer as Group Admin by: https://imaginemovement.co.za/leader-registration/
2. As jy reeds voorheed geregistreer het, hoef jy nie weer as gemeente te registreer nie. Jy kan net weer login sodra die kaartjie verkope oop maak.
3. Gemeentes word aangemoedig om in dorpsverband met ander gemeentes en skole saam te werk.
4. Gemeentes identifiseer en registreer geskikte leiers (1 leier per groep van 10 of minder seuns of dogters)
5. Gemeentes adverteer en gee inskrywingsvorms uit
6. Tieners skryf by hierdie gemeentes in mbv die inskrywingsvorm
7. Gemeentes is self verantwoordelik vir vervoer (hulle reël dit en kan ‘n ekstra fooi vir tieners hiervoor vra indien nodig).

Navrae:
info@imaginemovement.co.za

Bemarkings materiaal – Kliek op die skakel hieronder. Hier sal jy videos, posters en slides kan aflaai en gebruik in eredienste en sosiale media.

Oos Kaap – https://drive.google.com/drive/folders/117t20vF0ekxHrHHotajejHLhtdyb5-pB?usp=sharing

Gemeentes / individue wat wil help met:

1. gebedstasies oprig en beman (encounter stations)
2. werkswinkels aanbied
3. vrywilligers vir die care team (gebed/beradingspan)
4. vrywilligers vir agter die skerms werk
5. donasies vir borge aan minderbevoorregte jeug
6. busvervoer kontakte
7. t-hemde of pette of ander items wil borg (met of sonder branding van ‘n maatskappy)
8. stalletjies (kos of ander produkte)

Neem vrymoedigheid om Ds.Barbara-Mari Jacobs te kontak by 0849006816
of vir enige ander navrae rondom inskrywings kontak Adele by 072 276 5999

Ons sien uit om die #imagine familie weer saam te verwelkom en ‘n nuwe generasie #imagine jongmense se hande te neem!

Volgens die nuutste “State of South Africa’s Fathers”-verslag (Sosaf) wat vroeg in 2025 verskyn het, woon miljoene kinders in Suid-Afrika saam met mans wat nie hul biologiese pa’s is nie.

Die verslag, wat elke drie jaar gepubliseer word, wys dat slegs 35,6% van Suid-Afrikaanse kinders by hul eie pa’s woon. Daarteenoor woon ‘n groter groep – 40,3% – saam met ander mans soos ooms, stiefpa’s en oupas.

Die ou idee dat pa’s net broodwinners moet wees, werk nie meer nie. Tog het ons sienings oor mans se rolle nie aangepas nie. Die 2023 “State of the World’s Fathers”-opname het selfs gewys dat meer vroue (85,1%) as mans (79,8%) in Suid-Afrika sê hulle ondersteun hul kinders geldelik. In vandag se ekonomie moet mans meer by versorging betrokke raak, maar dit gebeur dikwels nie.

Wat veral opval, is dat daar nog nooit so min kinders by hul biologiese pa’s gewoon het nie, en ook nie so baie by ander mans nie. Maar hierdie ander mans is nie noodwendig almal betrokke by die daaglikse versorging van die kinders nie.

Hierdie situasie wys hoe belangrik “sosiale pa’s” word – mans wat kinders versorg, mentor en vir hulle as rolmodelle dien. Die verslag beklemtoon dat kinders baat vind by enige man wat omgee en help met hul ontwikkeling.

Dr. Wessel van den Berg van Equimundo, een van die skrywers van die verslag, sê: “Die belangrikste bevinding is hoe groot ‘n rol sosiale pa’s in kinders se lewens speel. Meer kinders woon by mans wat nie hul biologiese pa’s is nie as by hul eie pa’s, en hierdie tendens lyk of dit gaan aanhou. Dit verander hoe ons oor vaderskap dink – dit gaan nie net meer oor bloedverwantskap nie. Ons moet al die verskillende soorte vaderskap in Suid-Afrika erken en ondersteun.”

Jean-Marie Nkurunziza van Sonke Gender Justice voeg by dat betrokke pa’s ‘n groot verskil kan maak: “Mans moet weet dat pa’s en sosiale pa’s wat regtig betrokke is by kinders se versorging, ‘n groot positiewe invloed op kinders se ontwikkeling het. Dit is ook goed vir die mans self – hulle het beter verhoudings met hul maats, beter geestesgesondheid en meer emosionele stabiliteit. Die kinders doen beter op skool, het beter sosiale vaardighede en ervaar minder geweld en mishandeling. Betrokke vaderskap kan ou idees verander en ‘n beter toekoms vir ons kinders skep.”