Verborge gevare van Vaping – ‘n stille epidemie
Prof Wentzel Coetzer, pastorale terapeut verbonde aan die Noordwes Universiteit, beklemtoon die negatiewe impak van vaping op die gesondheid van jongmense en gevolglik hul lewensgeluk en ‘n gesonde verhoudingslewe:
Wat eers as ‘n “veiliger” alternatief vir gewone sigarette bemark is, het vandag gegroei tot een van die mees kommerwekkende gesondheidsrisiko’s vir ons jongmense. E-sigarette of vaping is nie die onskuldige alternatief vir rook wat baie mense dink dit is nie – inteendeel, dit hou ernstige gevare in wat ons nie kan ignoreer nie.
Die Mikroskopiese Bedreiging
Die gevaar van vaping lê grootliks in iets wat ons nie kan sien nie: ultra-fyn toksiese molekules. Wanneer iemand vape, word ‘n magdom van hierdie klein deeltjies ingeasem wat maklik die longe en selfs die brein kan binnedring. Soos navorsers dit stel: “Hoe kleiner die deeltjie wat jy inasem, hoe groter is sy vermoë om inflammatoriese reaksies te veroorsaak en jou brein te beskadig.”
Hierdie klein molekules het ‘n veel groter vermoë tot inflammasie en skade aan die brein as wat die meeste mense besef. Dit is nie net ‘n longtoestand nie – dit raak jou hele liggaam, veral jou brein.
Die Verslawingsvlak: Vinniger as Jy Dink
Een van die mees skokkende aspekte van vaping is hoe vinnig dit verslawend raak. Die nikotien in e-sigarette word baie vinnig deur die bloedvate in die longe geabsorbeer. Binne ongeveer 10 sekondes nadat iemand ‘n trek geneem het, bereik die nikotien die brein – dit is vinniger as wat dit neem om hierdie sin te lees.
Sodra dit die brein bereik, kaap nikotien letterlik die brein se beloningstelsel. Dit koppel aan spesifieke reseptore wat lei tot die afskeiding van hoë dosisse van dopamien – die “goed-voel” senu-oordraer wat ons liggaam natuurlik produseer wanneer ons iets genietlik ervaar.
Die Dopamien-Val
Hier word dit werklik problematies. Hierdie kunsmatige dopamien-afskeiding kan 2 tot 10 keer hoër wees as wat die brein normaalweg afskei as ‘n natuurlike beloning, soos om jou gunsteling liedjie te hoor. Dit klink dalk aanvanklik wonderlik, maar die gevolge is rampspoedig.
Met verloop van tyd lei hierdie onnatuurlik hoë afskeidings tot ‘n afplatting van dopamien se effektiwiteit. Dit beteken dat die persoon ‘n al groter behoefte ontwikkel om meer en meer te gebruik ten einde dieselfde effek te ervaar – dit is wat ons die toleransiefaktor noem. Die brein raak basies gewoond aan hierdie hoë vlakke en verlang steeds meer.
Geestesgesondheidsprobleme: Meer as Net Verslawing
Die gevolge van vaping strek veel verder as net nikotienverslawing. Volgens navorsing hou e-sigarette ook ‘n groot risiko in betreffende geestesgesondheidsprobleme. ‘n Belangrike studie uit 2019 het bevind dat universiteitstudente wat e-sigarette gebruik het ‘n beduidend groter waarskynlikheid het om geestesgesondheidsprobleme te ontwikkel.
Hierdie probleme sluit in:
- ADD/ADHD
- Angsversteurings
- PTSD
- Probleme met dobbel
- Dwelmmisbruik
Dit wys dat vaping nie net ‘n “onskuldige gewoonte” is nie, maar ‘n poort kan wees na ernstiger probleme.
‘n Epidemie Onder Ons Jongmense
Die situasie in Amerika is besonder kommerwekkend en dien as ‘n waarskuwing vir ons. Die probleem met e-sigarette onder jongmense word tans as ‘n epidemie beskryf – en die syfers is skokkend.
In een verslag het 20% van hoërskoolkinders aangedui dat hulle die afgelope maand van ‘n e-sigaret gebruik gemaak het. Hierdie syfer was 50% hoër as in 2017, wat wys hoe vinnig hierdie probleem groei. Nog meer kommerwekkend is dat die ouderdom van kinders wat betrokke raak, al hoe jonger word.
Die Pad Vorentoe: Onderrig en Toerusting
Hierdie realiteit konfronteer ons met ‘n dringende behoefte. Rondom hierdie probleem sal daar besonder gefokus moet word op die onderrig en toerusting van jongmense met die nodige kennis en feite.
Ons kan nie langer aanvaar dat vaping ‘n “veiliger” alternatief is nie. Die wetenskaplike bewyse wys duidelik dat dit ‘n ernstige gesondheidsrisiko inhou wat ons jongmense se toekoms bedreig.
Die tyd het gekom om hierdie stille epidemie met die erns te hanteer wat dit verdien – deur eerlike gesprekke, deeglike onderrig en die nodige ondersteuning aan diegene wat reeds vasgevang is in hierdie gevaarsiklus. Slegs deur kennis en begrip kan ons ons jongmense help om ingeligte besluite te neem oor hulle gesondheid en toekoms.