Voormalige gevangenes en werklose mense begin suksesvolle boerdery in Tarkastad
In Tarkastad, ‘n klein Oos-Kaapse dorpie, het ‘n groep voormalige gevangenes en werklose mense saamgespan met ‘n gedeelde droom om ‘n beter toekoms vir hulself en hul gemeenskap te skep.
Baie jong mense in die gemeenskap was werkloos, en Xolisa Mandyoli, 40, het voorgestel dat hulle ‘n boerdery-koöperasie begin. Nege ander, insluitend agt wat al tronkstraf uitgedien het, het sy idee ondersteun.
Hulle het nie hulpbronne gehad nie en het deur die gemeenskap beweeg om vir mis en gereedskap soos grawe en pikke te vra sodat hulle die grond kon bewerk.
Mandyoli het sy pa, Bongani Pawuleni, wat vroeër die grond by Nobubele Laerskool bewerk het, gevra of hulle toestemming kon kry om gewasse te plant op ‘n stuk grond wat al lank leeg lê.
Vandag verkoop hul Akum Amandla Wam Koöperasie groente soos mielies, botterskorsies, groenrissies en tamaties aan die gemeenskap.
Mandyoli, wat as ‘n taxibestuurder gewerk het totdat hy gearresteer is en tronkstraf vir roof en poging tot verkragting uitgedien het, sê die inisiatief was ‘n keerpunt in hul lewens. “Na my vrylating het ek huis toe gegaan en gesien my maats sit net rond by drinkplekke en doen niks met hul lewens nie. Sommige van hulle was ook in die tronk. Sommige het matriek geslaag en niks daarmee gemaak nie.
“Ek wou ‘n vars begin hê, so toe ek sien die skool se grond word nie gebruik nie, het ek met hulle gepraat en ons het besluit om hierdie inisiatief te begin. In die gemeenskap plant meeste mense nie meer tuine nie. Ons het dit gesien as ‘n kans om ons eie lewens te verbeter en terselfdertyd die gemeenskap te help,” sê Mandyoli.
Hy het van hul skape en bokke verkoop om die projek te finansier. “As ons saamwerk, kan ons lewens verander. Ons ouers het die grond bewerk en ons het by hulle geleer. Ons het die skool se tuin uitgebrei en het nou omtrent 4 hektaar grond wat ons gebruik. Ons droom is om meer grond te hê en ons produksie uit te brei, maar ons het ook finansiële ondersteuning nodig.
“Ons wil skole in die area van groente voorsien en meer werksgeleenthede skep. Omdat ons gemeenskap swaarkry, gee ons ook terug aan verskeie sentrums,” sê hy.
Mphumzi Ngetu, 30, het sy universiteitsopleiding gelos weens geldprobleme, en toe die inisiatief begin, het hy dadelik aangesluit. Dit help ons ouer mense en hou ons ook van die strate af.
“Ek het Mandyoli een dag in die tuin gesien en gevra of ek kan help. Ek het vir hom gesê ek het niks om te gee behalwe my krag en arbeid nie. Die winkels hier om ons verkoop nie vars groente en vrugte nie, so daar is altyd ‘n mark daarvoor. My lewe het verander sedert ek aangesluit het. Nou het ek iets om te doen en ek kan kos op die tafel sit. Ek studeer tans publieke bestuur en ek hoop dit sal tot die besigheid bydra.
“Elke dag is ons in die tuin besig om meer groente te plant of onkruid te verwyder. Dit is wonderlik hoe positief mense op ons reageer,” sê Ngetu.
Luthobile Mayedwa, ‘n inwoner, is ‘n lojale kliënt van die koöperasie.
“Hulle is mal oor hul werk en die produkte is van goeie gehalte en vars. Ek het onlangs mielies by hulle gekoop. Ek leen ook vir hulle gereedskap sodat hulle kan voortgaan met hul werk. Party van hulle het nie eens ordentlike werkklere of stewels nie, maar hulle toewyding is inspirerend. Ek het gedink hulle maak ‘n grap toe hulle begin het,” sê hy.
Die departement van landbou het belowe om die groep te ondersteun, insluitend om hulle te help om die koöperasie te registreer en te bemagtig.
MEC Nonceba Kontsiwe, wat die inisiatief onlangs besoek het, sê sy is opgewonde om die groep te sien boer. “Ek glo hulle is gerehabiliteer terwyl hulle in die korrektiewe dienste was. Ons sal hulle help om finansiering te kry. Ons wil hê hul area moet uitbrei. Ons het hierdie finansiële jaar ‘n verbintenis gemaak om boerdery in skole en huise aan te moedig om armoede te beveg,” sê sy.
Skoolhoof Feziwe Gxothiwe sê die tuin het ook ‘n positiewe impak op die skool gehad.
Gepubliseer in die Daily Dispatch, 18 Maart 2025