Pa’s in Suid-Afrika: Die Veranderende Gesig van Vaderskap
Volgens die nuutste “State of South Africa’s Fathers”-verslag (Sosaf) wat vroeg in 2025 verskyn het, woon miljoene kinders in Suid-Afrika saam met mans wat nie hul biologiese pa’s is nie.
Die verslag, wat elke drie jaar gepubliseer word, wys dat slegs 35,6% van Suid-Afrikaanse kinders by hul eie pa’s woon. Daarteenoor woon ‘n groter groep – 40,3% – saam met ander mans soos ooms, stiefpa’s en oupas.
Die ou idee dat pa’s net broodwinners moet wees, werk nie meer nie. Tog het ons sienings oor mans se rolle nie aangepas nie. Die 2023 “State of the World’s Fathers”-opname het selfs gewys dat meer vroue (85,1%) as mans (79,8%) in Suid-Afrika sê hulle ondersteun hul kinders geldelik. In vandag se ekonomie moet mans meer by versorging betrokke raak, maar dit gebeur dikwels nie.
Wat veral opval, is dat daar nog nooit so min kinders by hul biologiese pa’s gewoon het nie, en ook nie so baie by ander mans nie. Maar hierdie ander mans is nie noodwendig almal betrokke by die daaglikse versorging van die kinders nie.
Hierdie situasie wys hoe belangrik “sosiale pa’s” word – mans wat kinders versorg, mentor en vir hulle as rolmodelle dien. Die verslag beklemtoon dat kinders baat vind by enige man wat omgee en help met hul ontwikkeling.
Dr. Wessel van den Berg van Equimundo, een van die skrywers van die verslag, sê: “Die belangrikste bevinding is hoe groot ‘n rol sosiale pa’s in kinders se lewens speel. Meer kinders woon by mans wat nie hul biologiese pa’s is nie as by hul eie pa’s, en hierdie tendens lyk of dit gaan aanhou. Dit verander hoe ons oor vaderskap dink – dit gaan nie net meer oor bloedverwantskap nie. Ons moet al die verskillende soorte vaderskap in Suid-Afrika erken en ondersteun.”
Jean-Marie Nkurunziza van Sonke Gender Justice voeg by dat betrokke pa’s ‘n groot verskil kan maak: “Mans moet weet dat pa’s en sosiale pa’s wat regtig betrokke is by kinders se versorging, ‘n groot positiewe invloed op kinders se ontwikkeling het. Dit is ook goed vir die mans self – hulle het beter verhoudings met hul maats, beter geestesgesondheid en meer emosionele stabiliteit. Die kinders doen beter op skool, het beter sosiale vaardighede en ervaar minder geweld en mishandeling. Betrokke vaderskap kan ou idees verander en ‘n beter toekoms vir ons kinders skep.”